توسط : خوزستان و خراسان، بهشت پنهان پرندگان مهاجر در قاب لنز محمد شاه محیط بان کویتی؛
در سفری بی‌سابقه و دو مرحله‌ای، «محمد شاه» رئیس تیم رصد و حفاظت از پرندگان وابسته به جمعیت محیط زیست کویت، موفق به شناسایی ۲۳۰ گونه پرنده در استان خوزستان در ایران شد.
این سفر دو هفته به طول انجامید و از بندر الشویخ آغاز و تا بندر خرمشهر ادامه یافت و در نتیجه آن، ۳۰ گونه پرنده جدید برای وی کشف شد.
شاه که به عنوان نخستین پژوهشگر عرب در این منطقه شناخته می‌شود، تأکید کرد: «این سفر در چارچوب همکاری مشترک میان جمعیت محیط زیست کویت و گروه تنوع زیستی خوزستان انجام شد و استان‌های خوزستان و خراسان را شامل می‌شد».
آغاز سفر؛
درباره مسیر سفر، محمد شاه گفت: «این بار ایران را انتخاب کردم چون هم‌مرز با کویت است، و با داشتن مساحت گسترده، تنوع اقلیمی و جغرافیایی، فرصت منحصربه‌فردی برای رصد پرندگان فراهم می‌کند. مرحله اول سفر در ۱۷ آوریل از بندر الشویخ آغاز شد و با کشتی به بندر خرمشهر رسیدیم».
او افزود: «از آنجا به شمال استان خوزستان (شهر دزفول) رفتیم؛ مسیری پوشیده از باغات، مزارع و گونه‌های متنوع پرندگان. سپس به دریاچه سد رودخانه دز در شمال شرق دزفول و روستای اسلام‌آباد رسیدیم و با قایق به جست‌وجوی جغد ماهی‌خوار قهوه‌ای رفتیم. در همین حین با قایقی دیگر مواجه شدیم که چهار پرنده‌نگر روسی و یک نفر اهل قزاقستان در آن حضور داشتند».
ادامه رصد در کوه و جلگه؛
شاه ادامه داد: «در روزهای بعد به مناطق کوهستانی و دشت‌های شمال دزفول رفتیم. کوه سالن با ارتفاع ۲۰۰۰ متر از سطح دریا نخستین مقصد پس از دریاچه سد بود. پرندگانی مانند چرخ‌ریسک‌ها و دارکوب سوری که در تنه درختان آشیانه ساخته بودند، دیده شدند. نر و ماده دارکوب به نوبت برای جوجه‌ها غذا می‌آوردند. هوای منطقه در روز مطبوع و شب‌ها بسیار سرد بود».
او افزود: «در این منطقه، عقاب‌هایی را مشاهده کردیم که در ارتفاع بالا در حال پرواز بودند. همچنین گونه‌هایی که در مسیر مهاجرت از کویت عبور می‌کنند، مانند چکاوک‌ها، سنگ‌چشم‌ها و انواع سنگ‌چشم گوش‌سیاه که در این منطقه لانه‌سازی می‌کند، رصد شدند. پس از آن، به دشت‌ها و مزارع رفتیم و گونه‌هایی از کاکایی‌ها، قُبّره‌ها و تیهوها را مشاهده کردیم. در مزارع دزفول، لانه‌های لک‌لک سفید و درختانی با لانه‌های کبوتر چاهی (کبوتر لندنی) در کنار رودخانه دز دیده شدند».
پرندگان آبزی و تالاب هور العظیم؛
شاه گفت: «به جنگل میان‌رودان، میان دو رود دز و کارون رفتیم و یک جفت قیلقی ابلق را همراه با چهار جوجه‌شان دیدیم. همچنین گونه‌هایی مانند چلچله عمانی، زاغچه عراقی و افغانی و جفت‌هایی از قمری اروپایی نیز مشاهده شد. در روز پایانی مرحله نخست، به تالاب هور الهویزه رفتیم و حدود ۱۱۳ گونه پرنده آبزی از جمله اردک مرمری، اردک بلوطی، اردک سرسبز و انواع حواصیل خاکستری، ارغوانی، طلایی، سفید بزرگ و سفید کوچک، حواصیل صخره‌ای و بوتیمار کوچک را ثبت کردیم. مرحله نخست با شناسایی ۱۹۳ گونه پرنده در استان خوزستان به پایان رسید».
مرحله دوم سفر: خراسان
شاه ادامه داد: «پس از بازگشت به کویت، چند روز بعد عازم شهر مشهد در استان خراسان شدم تا مرحله دوم رصد را آغاز کنم. در این مرحله، ۲۶ گونه پرنده مشاهده شد، شامل گونه‌هایی مانند چکاوک مردابی، چکچک سایکس، چکچک منتعله، سینه‌سرخ و بلبل آوازخوان که در فضای پارک‌ها می‌خواندند».
او افزود: «در دریاچه‌های رضایی و ملکی حدود ۶۰ گونه پرنده از جمله اردک سرخ‌سر، غواص بزرگ تاج‌دار، قطاة سیاه‌شکم، مرغ ابومنجل براق و سهره سرخ‌سر دیده شد. سپس به ارتفاعات کوجکی و سد باران دریاچه جه‌جه در مشهد رفتیم؛ در آنجا عقاب‌ها و کرکس‌ها در حال لانه‌سازی بودند. یک لانه شاهین ساق‌بلند نیز شناسایی شد. از دیگر گونه‌های ثبت‌شده می‌توان به جغد کوچک، کلاغ ابلق، زاغ زراعی، زاغ منقارقرمز، قمری شرقی و قمری چشم‌زرد اشاره کرد. این مرحله با شناسایی ۴۰ گونه دیگر به پایان رسید و در مجموع، تعداد کل پرندگان رصدشده به ۲۳۰ گونه رسید که **۳۰ گونه آن برای نخستین بار مشاهده شده بودند».
خوزستان و کویت؛ کانون مهاجرت پرندگان
کرامت حافظی، عضو کمیته ثبت پرندگان ایران و رئیس گروه تنوع زیستی خوزستان گفت:
«استان خوزستان، همچون کویت، در مسیر مهاجرت پرندگان سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد. این منطقه دارای زیستگاه‌هایی متنوع است: تالاب‌های بین‌النهرین، رودخانه‌ها، جنگل‌های کهن میان‌رودان، رشته‌کوه زاگرس، دشت‌ها، سواحل و جزایر، که مأوای گونه‌های مختلف حیات‌وحش هستند. در خوزستان تاکنون ۷۷ گونه پستاندار، ۸۵ گونه خزنده و ۵ گونه دوزیست شناسایی شده است».
ایران؛ سرزمین تنوع پرندگان
حافظی در پایان افزود:
«استان خوزستان میزبان ۴۰۵ گونه پرنده است، که معادل ۷۱٪ پرندگان ایران را شامل می‌شود. ایران در مجموع با ثبت ۵۸۰ گونه پرنده و ۲۱۵ گونه پستاندار، یکی از مقاصد مهم برای رصد علمی و طبیعت‌گردی پرندگان در منطقه به‌شمار می‌آید».
